Кол өнөрчүлүк
Кыргыз элинин көркөм кол өнөрчүлүгү кыргыз элдик уздары жыгачтан, чийден, кийизден, булгаарыдан, металлдан жасалган кооз буюмдарын, өрмө жана сайма жагынан чоң мурастарын калтырышкан. Кыргыз эли өзүнүн жашоо- тиричилигинде кийизден жасалган буюмдарды кеңири колдонгон. Кийизден ар кандай кийим- кечектерди, төшөнчүлөрдү, ала кийиз шырдактарды жана башка буюмдарды жасашкан. Кол өнөрчүлүктүн кайсы гана түрүн албайлы, бардыгына тең таланттуулук, укмуштуудай көп түрдүүлүк мүнөздүү. Алар элдин ой- тилегинин, тарыхынын жана маданиятынын үлгүсү көрөтүүгө белсенет.
Кол өнөрчүлүктүн максаты жана милдети:
§ Кыргызстандагы кол өнөрчүлүк өнөрүнүн өнүктүрүү;
§ Региондордо кол өнөрчүлүк өнөрүн өнүктүрүү;
§ Борбор Азия жана Кыргызстандын кол өнөрчүлөрүнүн ишмердүүлүгүн өркундөтүү (Өрчүтүү) жана жайылтуу;
§ Борбор Азия жана Кыргызстандагы кол өнөрчүлөрдүн эмгектерин (продукциясын) эл аралык деңгээлге чыгаруу;
§ Кол өнөрчүлүк ишмердүүлүгүн өнүктүрүү;
§ Борбор Азиядагы кол өнөрчүлөрдүн профессионалдык, жарандык, экономикалык жана социалдык укугун коргоо;
§ Борбор Азия жана Кыргыз элинин маданий мурасын сактоо;
§ Дүйнөлүк аренага чыгаруу.
Кол өнөрчүлүк багыттары боюнча өкүлдөрүнүн тизмеси
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Жалал-Абад шаары:
§ Килем токуу;
§ Кийиз;
§ Түймө (шиш менен);
§ Боз үй жабдыктары;
§ Тикмечилик;
§ Колго түйүү (ручное плетение);
§ Кыл калемдер.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Кызыл-Туу айылы:
§ Килем токуу;
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак, ала-кийиз;
§ Кийиз.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Кызыл-Жар айылы:
§ Килем токуу;
§ Опад;
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак, ала-кийиз;
§ Улуттук кийимдерди тигүү;
§ “Чалма” баш кийими;
§ Сепеттерди токуу (сетки).
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Жаңы-Базар айылы:
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак, ала-кийиз;
§ Саймалар, машинада сайылган саймалар.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Айгыр-Жал айылы:
§ Камчы өрүү;
§ Терини кайра иштетүү, ээр токумдарды жасоо;
§ Боз-үйдүн кереге-ууктарын жасоо;
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак ала-кийиз жасоо
Кыргыстан, Ысык-Көл облусу, Тамчы айылы:
§ Тери иштетүү;
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак ала-кийиз
§ “Туш кийиз” жасоо;
§ Кийизден жасалган көрпөчөлөр, сумкалар, бут кийимдер;
§ Сувенир жасоо;
§ Табигый боёктор.
Кыргыстан, Ысык-Көл облусу, Түп айылы:
§ Кийиз жасоо;
§ Кийизден жасалган көрпөчөлөр, баш кийимдер, бут кийимдер жана кол каптар;
§ Жыгачтан жасалган буюмдар: сандыктар;
§ Сувенирлер.
Кыргыстан, Ысык-Көл облусу, Зындан айылы:
§ Кийизден жасалган буюмдар;
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак;
§ Туш-кийиз – сайма;
§ Курак;
§ Калпак;
§ Ат жабдыктары, ээр токумдар.
Кыргыстан, Ысык-Көл облусу, Барскон айылы:
§ Кийиз;
§ Боз үй.
Кыргыстан, Ысык-Көл облусу, Кызыл-Туу айылы:
§ Кийиз;
§ Боз үй;
§ Боз үй жабдыктары;
§ Сувенирлер;
Кыргыстан, Талас облусу, Шекер айылы:
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак, ала-кийиз;
§ Кийизден жасалган сувенирлер;
§ Кыздын себи: курак жана сайма;
§ Ат жабдыктары;
§ Түйүлгөн буюмдар.
Кыргызстан, Ош облусу, Кыргыз-Ата айылы:
§ Кийизден жазалган буюмдар: баш кийим, туш кийиз;
§ Сувенирлер.
Кыргызстан, Нарын облусу, Ат-Башы айылы:
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак, ала-кийиз;
§ Кийизден жасалган буюмдар: отургучтар, сумкалар, сувенирлер.
Кыргызстан, Нарын облусу, Ача-Кайыңды айылы:
§ Кийизден жасалган килемдер, шырдак, ала-кийиз;
§ Жумшак отургучтар, көрпөчөлөр жана жаздыктар.
Кыргызстан, Нарын облусу, Кара-Суу айылы:
§ Кийиз;
§ Кийизден жасалган килем, шырдак;
§ Кийизден жасалган сувенирлер.
Кыргызстан, Нарын облусу, Кум-дөбө айылы:
§ Кийиз;
§ Кийизден жасалган килем, шырдак;
§ Тикмечилик;
§ Чий.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Бөкөнбаев айылы:
§ Шырдак, ала-кийиз;
§ Көрпөчөлөр;
§ Отургучтар;
§ Боз-үй жабдыктары;
§ Аксессуарлар, сувенирлер;
§ Оюнчуктар.
Кыргызстан, Нарын облусу, Жан-Булак айылы:
§ Шырдак;
§ Курактан жасалган буюмдар;
§ Токуучулук;
§ Кийиз.
Кыргызстан, Чүй облусу, Новопавловка айылы:
§ Чепкендер;
§ Баш кийимдер;
§ Сумкалар;
§ Кийизден жасалган оюнчуктар.
Кыргызстан, Чүй облусу, Кожомкул айылы:
§ Кийиз;
§ Шырдак;
§ Кыздын себи;
§ Ат жабдыктары;
§ Сайма;
§ Ала-кийиз;
§ Тери иштетүү.
Кыргызстан, Чүй облусу, Кара-Балта шаары:
§ Таардан жасалган килемдер;
§ Кажарлар;
§ Терме-лента;
§ Кездемеден жасалган сумкалар (баштыктар);
§ Куржундар;
§ Тесемки;
§ Дизайн, үй жасалгалоо үчун атайын кийизден жасалган буюмдар;
§ Жаздыктар;
§ Ала-кийиз;
§ Ар түрдүү баш кийимдер;
§ Сумкалар;
§ Косметика каражаттары;
§ Пинетки;
§ Сувенирдик продукциялар.
Кыргызстан, Чүй облусу, Селекция айылы:
§ Улуттук кийим: чепкен;
§ Кемсел;
§ Баркыттан жасалган чапандар;
§ Калпак;
§ Топу;
§ Кийизден жасалган сувенирлер.
Кыргызстан, Чүй облусу, Беш-Күнгөй айылы:
§ Кийиз-жибектен жасалган буюмдар, кийимдер;
§ Моюн орогучтар;
§ Баш кийимдер;
§ Бут кийимдер.
Кыргызстан, Чүй облусу, Кызыл-Суу айылы:
§ Кыздын себи: туш-кийиз;
§ Төшөк;
§ Жаздыктар;
§ Курак, саймалар;
§ Сувенирлер;
§ Жасалгалоо буюмдары;
§ Унаа үчүн жасалгалоо буюмдары;
§ Баш кийимдер;
§ Топу;
§ Бут кийимдер.
Кыргызстан, Чүй облусу, Кант шаары:
§ Кийиз-жибектен жасалган буюмдар: тондор;
§ Моюн орогуч;
§ Баш кийим (берет);
§ Сумкалар;
§ Мээлейлер.
Кыргызстан, Чүй облусу, Тегирмен айылы:
§ Курак;
§ Шырдак;
§ Ала-кийиз;
§ Сайма;
§ Кийиз.
Кыргызстан, Нарын облусу, Нарын шаары:
§ Шырдак, Ала-кийиз;
§ Кийизден жасалган отургучтар, жаздыктар, сувенирлер;
§ Кийизди жасоо.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Каракол шаары:
§ Кийизден жасалган буюмдар: жаздык тыш, сумкалар, бут кийимдер;
§ Сувенирлер;
§ Шырдак.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Базыл-Ата айылы:
§ Килем токуучулук;
§ Төшөктөр, жаздык тыш, жууркандар;
§ Шырдак, ала-кийиз;
§ Улуттук кийимдерди тигүү;
§ Чалма;
§ Өрүү.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Курулуш айылы:
§ Килем токуучулук;
§ Төшөк, жаздык тыштар, жууркандар;
§ Шырдак, ала-кийиз.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Чырпыкты айылы:
§ Шырдак;
§ Туш-кийиз.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Бактуу-Дөлөнөтү айылы:
§ Токучулук;
§ Шырдак;
§ Туш-кийиз, жаздык тыш;
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Кайырма – Арык айылы:
1. Кыздын себи;
2. Ала-кийиз, шырдак.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Саруу айылы:
1. Шырдак, ала-кийиз;
2. Тери.
Кыргызстан, Талас облусу, Кеңеш айылы:
1. Боз-үй;
2. Шырдак;
3. Сайма;
4. Токучуулук;
5. Чий согуу.
Кыргызстан, Ош облусу, Талды-Суу айылы:
1. Шырдак;
2. Сайма;
3. Чий;
4. Килемдер.
Кыргызстан, Ош облусу, Жаңы-Турмуш айылы:
1. Терме;
2. Жаздык тыш, жаздыктар, сумкалар;
3. Шырдак.
Кыргызстан, Нарын облусу, Кара-Булуң айылы:
1. Боз-үй;
2. Шырдак.
Кыргызстан, Нарын облусу, Казыбек айылы:
1. Шырдак
Кыргызстан, Нарын облусу, Кочкор айылы:
1. Шырдак, көрпөчөлөр,отургучтар;
2. Терини кайра иштетиүү.
Кыргызстан, Нарын облусу, Чолпон айылы:
1. Боз-үй;
2. Шырдак;
3. Курак.
Кыргызстан, Нарын облусу, Миң-Булак айылы:
1. Шырдак;
2. Улуттук кийимдер, сайма менен
Кыргызстан, Нарын облусу, Чаек айылы:
1. Шырдак;
2. Токуучулук;
3. Чий сокуу.
Кыргызстан, Нарын облусу, Кызыл-Жылдын айылы:
1. Шырдак;
2. Ат жабдыктары: ээр.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Ак-Булак айылы:
1. Ала-Кийиз;
2. Чий.
Кыргызстан, Талас облусу, Көк-Кашат айылы:
1. Боз-үй;
2. Кийиз;
3. Шырдак;
4. Курак;
5. Сайма;
6. Токуучулук;
7. Чий согуу.
Кыргызстан, Талас облусу, Бакайыр айылы:
1. Шырдак, Ала-кийиз;
2. Кыздын себи: курактан жасалган буюдар.
Кыргызстан, Талас облусу, Жоон-Дөбө айылы
1. Кийизден жасалган килемдер: шырдак;
2. Токуучулук;
3. Чий согуу;
4. Төшөктөр, жаздык тыштар;
Кыргызстан, Талас облусу, Чолпонбай айылы:
1. Кийизден жасалган килемдер: шырдак, ала-кийиз;
2. Курак, сайма;
3. Тери иштетүү.
Кыргызстан, Ош облусу, Кашка – Суу айылы:
1. Кийизден жасалган килемдер: шырдак, ала-кийиз;
2. Килем токуу;
3. Токуучулук;
4. Туш кийиз, жаздык тыштар;
5. Чий.
Кыргызстан, Баткен облусу, Искра айылы:
1. Кийизден жасалган килемдер: ала-кийиз;
2. Килем токуу: түктүү жана түгү жок килемдер;
3. Туш-кийиз, төшөктөр, отургучтар, жаздык тыштар;
4. Курак слоенный.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Терек-Сай айылы:
1. Кийизден жасалган килемдер: шырдак, ала-кийиз;
2. Курак;
3. Өрүү;
4. Жыгачтарды иштетүү;
5. Ээр;
6. Музыкалык аспаптар: комуз.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Аркыт айылы:
1. Сайма менен жасалган буюмдар: жаздык тыштар, сумкалар;
2. Курактан жасалган буюмдар: төшөк, жаздык тыштар, жабуулар;
3. Кийизден жасалган килемдер: шырдак (Төрбөлжүн);
4. Килем токуу – түгү жок килемдер.
Кыргызстан, Чүй облусу, Романовка айылы:
1. Токуучулук;
2. Баш кийимдер;
3. Сайма;
4. Шырдак;
Кыргызстан, Чуй облусу, Үч-эмчек айылы:
1. Кыздын себи: Шырдак;
2. Төшөк;
3. Туш-кийиз;
4. Курак;
5. Сайма;
6. Аппликация.
Кыргызстан, Чүй облусу, Шабдан айылы:
1. Шырдак;
2. Туш-кийиз;
3. Төшөк;
4. Курактан жасалган жаздыктар;
5. Сайма;
6. Кыздын себи;
7. Ала-кийиз;
8. Териден жасалган буюмдар.
Кыргысзтан, Чүй облусу, Кара-Булак айылы:
1. Шырдак;
2. Курак;
3. Сайма.
Кыргызстан, Талас облусу, Талас шаары:
1. Кийизден жасалган буюмдар: килем, шырдак, отургучтар, сувенирлер;
2. Жыгачтан жасалган буюмдар: бешик, сувенирлер;
3. Кыздын себеби;
4. Саймадан жасалган буюмдар: чапандар, кемселдер, белдемчи;
5. Курак, сайма: Төшөк, туш-кийиз.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Шамалды-Сай айылы:
1. Килем токуу – түгү жок килемдер;
2. Саймадан жасалган буюмдар: төшөк, жууркандар, жаздык тыштары;
3. Улуттук кийимдер;
4. Колго жасалган өрүү, токуу, эшүү иштери.
Кыргызстан, Чүй облусу, Жаңы-Жер айлыл:
1. Сайма;
2. Курак;
3. Токуу;
4. Килем токуу;
5. Джурабы.
Кыргызстан, Баткен облусу, Кара-Суу айылы:
1. Килем токуу: түктүү килемдер;
2. Улуттук кийимдер: чепкен;
3. Курактан жасалган буюмдар: төшөк, жаздык тыштар;
4. Саймадан жасалган буюмдар: дасторкондор, жаздык тыштары.
Кыргызстан, Жалал-Абад облусу, Майлуу-Суу, Көгөй айылы:
1. Жыгачтан жасалган музыкалык аспаптар – комуз;
2. Темирден жасалган музыкалык аспаптар – ооз комуз;
3. Жыгачтан жасалган буюмадар – идиш аяктар;
4. Ташка чегүү;
5. Керамика.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Булан-Соротуу айылы:
1. Жыгачка оюу түшүрүү;
2. Рога – статуэткалар, вазалар, шкатулкалар, сувенирлер.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Кожояр айылы:
1. Боз үй;
2. Музыкалык аспаптар.
Кыргызстан, Чүй облусу, Маловодное айылы:
1. Ат жабдыктары;
Кыргызстан, Баткен облусу, Маргун айылы:
1. Килем токуу – түктүү килемдер;
2. Курак – төшөк, жаздык тыштары;
3. Сайма менен жасалган буюмдар – дасторкондор, жаздык тыштары.
Кыргызстан, Баткен облусу, Катран айылы:
1. Килем токуу;
2. Куратан төшөк, жаздык тыштары;
3. Дасторкондор.
Кыргызстан, Баткен облусу, Кулунду айылы:
1. Килем токуу;
2. Улуттук кийимдер – чепкен;
3. Курак менен жасалган төшөк, жаздык тыштары;
4. Дасторкондор.
Кыргызстан, Баткен облусу, Исфана шаары:
1. Килем токуу – түктүү килемдер;
2. Туш-кийиз, төшөктөр, жаздык тыштары.
Кыргызстан, Баткен облусу, Кызыл-Кыя айылы:
1. Килем токуу – түктүү килем;
2. Килем – таар, терме;
3. Туш-кийиз, төшөктөр, жаздык тыштары.
Кыргызстан, Ош облусу, Дароот – Коргон айылы:
1. Килемдер;
2. Курак, сайма;
3. Оюулар түшүрүлгөн кездемелер;
4. Улуттук кийимдер.
Кыргызстан, Ош облусу, Ынтымак айылы:
1. Килемдер;
2. Токуучулук;
3. Сайма.
Кыргызстан, Ош облусу, Бел айылы:
1. Килем токуучулук, отургучтар, жаздыктар, каптар;
2. Туш-кийиз, жаздык тыштары, дасторкондор;
3. Токучулук.
Кыргызстан, Чүй облусу, Камышановка айылы:
1. Жаздык тыштар;
2. Төшөк;
3. Туш-кийиз;
4. Сайма;
5. Килемдер;
6. Терме-таар;
7. Терме-лента;
8. Сумкалар;
9. Термеден жасалган ар кандай сумкалар;
10. Терме;
11. Килемтокуу – таар;
12. Килемдер;
13. Сайма;
14. Жураб;
15. Тери;
16. Килем-таар;
17. Тигилген килемдер;
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Чолпон-Ата шаары:
1. Булгаарыдан жасалган буюмдар: ат жабдыктары;
2. Булгаарыдан сувенирлер.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Карал-Дөбө айылы:
1. Боз үй;
2. Ат жабдыктары.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Сары-Булак айылы:
1. Боз үй;
2. Ат жабдыктары.
Кыргызстан, Ош облусу, Сары-Могол айылы:
1. Токучулук;
2. Чий.
Кыргызстан, Нарын облусу, Ак-Муз айылы:
1. Боз үй;
2. Төшөк, жаздык тыштары,отургучтар.
Кыргызстан, Нарын облусу, Бирлик айылы:
1. Боз үй;
2. Саймадан жасалган буюмдар.
Кыргызстан, Чүй облусу, Жаңы Пахта айылы:
1. Сайма;
2. Курак;
3. Токуучулук;
4. Килем токуу;
5. Журабы.
Кыргызстан, Чүй облусу, Новопокровка айылы:
1. Чий согуу;
2. Панно;
3. Саймадан жаздык тыштары.
Кыргызстан, Ысык-Көл облусу, Темир-Канат:
1. Боз үй;
2. Сувенирлер
