Талас облусунун маданият паспорту
Талас облусунун маданият паспорту
Талас облусундагы маданият мекемелери:
Райондук маданий үйү | 7 |
Айылдык маданият клуб | 35 |
Райондук китепкана | 4 |
Балдар китепкана | 4 |
Айылдык китепкана | 60 |
Музейлер | 6 |
Балдар музыкалык мектеп (41 мугалим 459 окуучусу менен) | 4 |
Капар Медетбеков атындагы Талас облустук музыкалык драма театры | 1 |
Баардыгы | 121 маданият мекеме |
Тарыхый маданий эстеликтер бар | 85 |
Бакай-Ата району боюнча:
Маданият мекемелери- 22
Райондук маданий үйү |
1 |
7 айылдык клубдары менен | |
Райондук китепкана | 1 |
Балдар китепкана | 1 |
Айылдык китепкана | 10 |
Балдар музыкалык мектеби | 1 |
Музейлер | 1 |
Маданий кызматкерлер иштешет | 44 |
18- тарыхый маданий эстеликтери бар
Тарыхый-маданий мурас обьектилери.
Бакай-Ата районунун аймагында 18 тарыхый- маданий мурас обьектилери бар
- Урмарал дарыясынын эки жээктериндеги Кырк-Кыз , Кырк-Жигит байыркы каналдары,
- Талас дарыясынын сол жээгиндеги “Желе-Дөбө” мүрзөлөрү,
- Чийим -Таш капчыгайындагы аска таштардагы сүрөттөр,
- Күмүштак дарыясынын оң жээгинде капчыгайга кире беришиндеги “Күмүштак” байыркы шаарчасы,
- Күмүштак капчыгайындагы Арзыматтын гумбези,
- Боо-Терек айылындагы чиркөө-приходдук мектебинин имараты,
- Ак-Дөбө айылындагы мүрзөлөрдөгү гумбез-1, гумбез-2, гумбез-3,
- Бакай-Ата айылынын түштүк-батыш тарабындагы “Чевилди” мүрзөлөрү,
- Мурунку “Красная Заря” колхозундагы уч гүмбез,
- Урмарал дарыясындагы аскалардагы сурөттөр,
- Үч-Эмчек айылындагы “Большая группа выработки”,
- Карагайлуу-Чон-Котур-Дөбө” суулар бөлүнгөн жерде “Горная выработка”обьектиси,
- Бакай-Ата айылында райондук маданият үйүнүн аянтчасындагы айкел.
- Кызыл-Сай айылындагы Бакай-Атанын айкели.
- Өзгөрүш айылындагы Эгемберди датканын мүрзөсү.
Бул тарыхый -маданий мурастардын баардыгы жер жерлердеги айыл аймактардын балансында турушат.
Манас району боюнча:
Маданият мекемелери – 23
Райондук маданий үйү |
1 |
5 айылдык клубдары менен | |
Райондук китепкана | 1 |
Райондук балдар жана өспүрүмдөр китепкана (райондук маданият үйүндө жайгашкан) | 1 |
Айылдык китепкана | 13 |
Балдар музыкалык мектеби (12 мугалим, 85 окуучусу)
|
1 |
Музейлер | 1 |
Маданий кызматкерлер иштешет | 54 |
8- тарыхый маданий эстеликтер бар.
Тарыхый-маданий мурас объекттери:
Манас районунун аймагында республикалык маанидеги тарыхый жана маданий эстеликтер -8:
— Кайынды чалдыбары (Чеш-Дөбө айылынын чыгышында);
— Нылды-I чалдыбары (Нылды капчыгайынын оозунан 2 км аралыкта);
— Нылды II чалдыбары (Нылды-Кайынды сууларын бөлгүчтүн аймагында);
— Покровка чалдыбары (Покровка айылынын батышында);
— Православ чиркөөнүн имараты (Покровка айылында);
— Мечит (Жайылган айылында);
— Кеңеш айылындагы Атлах шаар чалдыбары 751 жыл;
— Чоң Капка айылындагы Йянги –Тараз шаар калдыгы1269 жыл.
Кара-Буура району боюнча:
Маданият мекемелери – 35
Райондук маданий үйү |
1 |
3 айылдык маданий үйү | |
10 айылдык клубдары менен | |
Райондук китепкана | 1 |
Райондук балдар китепкана | 1 |
Айылдык китепкана | 15 |
Балдар музыкалык мектеби (6 мугалим, 66 окуучусу)
|
1 |
Музейлер | 3 |
Маданий кызматкерлер иштешет | 61 |
19- тарыхый маданий эстеликтер бар.
Тарыхый-маданий мурас объекттери:
Кара-Буура районунун аймагында республикалык маанидеги тарыхый жана маданий эстеликтер -19:
— “Баатырлар аллеясы” Суусамыр Талас-Тараз трассасынын боюнда ДЭУ-6 ишканасынын бет маңдайында (Кызыл-Адыр айылында)
— Коомдук жана мамлекеттик ишмер Т. Айтматовдун айкели (Кызыл-Адыр айылында);
— Коомдук жана мамлекеттик ишмер Т. Айтматовдун айкели (Шекер айылында);
— Советтер Союзунун Баатыры Ч. Түлөбердиевдин айкели (Чолпонбай айылында);
— Күркүрө-Суу чалдыбары (Аманбаев айылынын батыш тарабында);
— Чимгент чалдыбары (Чымгент айылында);
— Шекер I чалдыбары (Чымгент айылынын батышында);
— Шекер II (Ак-Мечит) чалдыбары (Чымгент айылынын батышында);
— Шекер III чалдыбары (Чымгент айылынын батышында);
— Шекер IV чалдыбары (Шекер айылынын түндүгүндө);
— Шекер V чалдыбары (Шекер айылынын түштүгүндө);
— Жоон-Дөбө чалдыбары (Жоон-Дөбө айылында);
— Православ чиркөөнүн имараты (Аманбаев айылында);
— Советтер Союзунун Баатыры Ч. Түлөбердиевдин жана Улуу Ата-Мекендик согушта курман болгон айылдаштарынын мемориал-музейи (Чолпонбай айылында);
— Кара-Сай айылынын түштүгүндө айылдын четинде Чоң Коргон Караханнилердин көрүстөнү, биздин заманга чейинки 5-кылымдарга таандык.
— Бакайыр көрүстөнү (Бакайыр айылынын түштүк-батышында);
— Куру-Бакайыр көрүстөнү (Куру-Бакайыр капчыгайында);
— Кара-Буура көрүстөнү (Кызыл-Адыр айылынан 10 км түштүк-
чыгышта);
— Күркүрө-Суу аска бетиндеги сүрөттөр (Куганды жана
Майдантал сууларынын куймасында);
— Куру-Бакайыр аска бетиндеги сүрөттөр (Бакайыр айылынын
15 км түштүгүндөгү Куру-Бакайыр капчыгайында);
— Аска бетиндеги байыркы түрк жазуулары (Куру-Бакайыр
капчыгайында);
— Аска бетиндеги сөздү жазуулары (Куру-Бакайыр
капчыгайында);
Талас району боюнча
Маданият мекемелери – 38
Райондук маданий үйү |
1 |
13 айылдык клубдары менен | |
Райондук китепкана | 1 |
Райондук балдар китепкана | 1 |
Айылдык китепкана | 22 |
Тарыхый-маданий мурас объекттери:
Талас районунун аймагында республикалык маанидеги
тарыхый жана маданий эстеликтер -15:
— Каракол чалдыбары (Каракол жана Үч-Кошой сууларын
бөлгүчтүн аймагында);
— Каскан-Дөбө чалдыбары (Айыр-Там-Ой капчыгайында);
— Кулан-Корук чалдыбары (Ак-Дөбө чалдыбарынын
түндүгүндө);
— Талас чалдыбары (Талас шаарынын батыш тарабында);
— Үч-Кошой чалдыбары (Талды-Булак айылынын батышында);
— Түз-Ашуу чалдыбары (Туз-Ашуу суусунун Үч-Кошой
суусуна куйган жерден 1,5 км алыстыкта);
— «Манас Ордо» Кыргыз улуттук тарыхый-маданий комплекси
(Талас шаарынан 12 км түндүк-чыгышта, Таш-Арык айылында);
— Кең-Кол көрүстөнү (Кенкол дарыясынын сол жээгинде,
Манас күмбөзүнүн түндүк-чыгышында);
— Котур-Сай көрүстөнү (Иваново-Алексеевка айылынын
түндүгүндө);
— Кулан-Сай көрүстөнү (Кулан-Сай капчыгайынын түштүк
тарабында);
— Кызыл-Сай көрүстөнү(Талас шаарынын түштүгүндө);
— Таш-Дөбө көрүстөнү (Нылды суусунун жээгинде);
— Таш-Башат көрүстөнү (Манас күмбөзүнөн 7 км чыгышта);
— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Айыр-Там-Ой
капчыгайында);
— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Талас шаарында);
— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Кулан-Сай капчыгайында);
— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Терек-Сай капчыгайында);
— Аска бетиндеги жазуулар (согду) (Кулан-Сай капчыгайында);
— Аска бетиндеги сүрөттөр (Кулан-Сай капчыгайында);
Талас шаары боюнча
Маданият мекемелери – 3
Капар Медетбеков атындагы Талас облустук музыкалык | 1 |
Музейлер | 1 |
Тарыхый-маданий мурас объекттери:
Талас шаарынын аймагында республикалык маанидеги тарыхый жана маданий эстеликтер — 25:
— Ак-Дөбө чалдыбары (Талас дарыясынын жээгинде жана Талас
шаарынын четинде);
— Православ чиркөөсүнүн имараты (Талас шаарында, Ленин
көчөсүндө);
-1930-жылдары басмачылар менен күрөштө курман болгон
Кызыл Армиялык боордоштордун мүрзөсү (Талас шаарында, Калинин көчөсүндө);
— 1941-1945-жылдардагы Улуу Ата-Мекендик согушта курман
болгондордун эстелиги. (Талас шаарындагы сейил багы);
— Чернобыль АЭСинде1986-жылдын 26-апрелинде болгон
апааттарын кесепеттерин жоюу иштерине катышкан Талас облусунун
жарандарына арналган эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
— 1979-1989-жылдардагы Ооган жана Баткен согушунда
курман болгон жоокерлердин эстелиги. (Талас шаарынын сейил
багы);
— 2010-жылындагы 6-7-апрель Элдик Революцияда Таластык
курман болгон баатырлардын эстелиги. (Талас шаарынын сейил
багы);
— 2010-жылындагы 6-7-апрель Элдик Революцияда курман
болгон баатырларга арналган эстелик. (Талас шаарында, Бердике
баатыр көчөсүндө);
— Каим уулу Касымдын эстелиги. (Талас шаарынын сейил
багы);
- Генерал майор Василий Петришевдин эстелиги. (Талас
шаарынын сейил багы);
- Итеш баатырдын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Итим бийдин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Бердике баатырдын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Кыдыраалы датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Сатылган датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Чыныке бийдин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Кубатбек хандын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Нурак датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Сарымсак датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Эр Солтонойдун эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Теодор Герцендин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Нуржанов Акматбектин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
- Колпоч баатырдын эстелиги. (Талас шаарында, Ч.Айтматов көчөсүндө);
- Бердике берендин эстелиги. (Талас шаарында, И.Сарыгулов көчөсүндө);
- Чыңгыз Айтматовдун эстелиги. (Талас шаарында, А.Нуржанов аллеясында);
Талас облусунан чыккан белгилүү инсандар:
- Момунова Гүлсайра (1937) – Кыргыз Республикасынын эл акыны;
- Сапаралиев Алтынбек (1947) – ырчы, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
- Сатаев Чубак (1960– 1993) – обончу, аткаруучу;
- Герцен Теодор Теодорович (1935) – график, скульптор-монументалист Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү;
- Медетбеков Асылбек (1939) – акын, сынчы, философия илимдеринин кандидаты.
- Өмүрканов Анатай (1945 ) – Кыргыз Республикасынын эл акыны; Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты
- Суванбердиев Тургунбек (1921) – чарбалык ишмер, журналист, котормочу;
- Турсуналиев Эстебес (1931 – 2005) – төкмө акын, Кыргыз Республикасынын эл артисти, СССР эл артисти;
9 . Шер-Нияз Садык (1969 ) – Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты. Кинорежиссёр, Эл аралык даражадагы сыйлыктардын лауреаты.
- Айтматов Чыңгыз Төрөкулович (1928– 2008) – Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу, Кыргыз Республикасынын Баатыры;
- Жакыпбеков Ашым (193–1994) – жазуучу, котормочу, кинодраматург, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
- Жалгасынова Дарыйка (1941) – ырчы, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
13 .Жеңижок (Көкө уулу Өтө) (1860 – 1918) – төкмө акын;
- Медетбеков Капар (1931) – актер, СССР Эл артисти, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
- Отунчиев Элүүбай (1939) – Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу;
- Чойбеков Сооронбек, Сологой ырчы (1908– 1985) – төкмө акын, обончу, комузчу;
- Шүкүрбеков Райкан (1913– 1962) – акын, драматург.
18.Асанбеков Сарман (1935) – Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
- Атай Огомбаев (1900 – 1949) – ырчы, комузчу, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
- Бектеналиев Мукталы Абдыбекович (1959) –
- Буларкиева Мариям (1937) – акын, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
- Казаков Түгөлбай (1951) – обончу, композитор, Кыргыз Республикасынын эл артисти, Кыргыз Республикасынын Маданият, маалымат жана туризм министри;
- Каимов Касым (1926 – 1989) – жазуучу, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
- Козубекова Мейилкан (1932) – комузчу, аткаруучу, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
- Молдокулова Эсенбүбү (1941) – опера ырчысы, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
- Момункулов Жумаалы (1937) — Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
- Нурманбетова Эсенбү (1957) – опера ырчысы, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
- Сарногоев Байдылда (1932) – Кыргыз Республикасынын эл акыны;
- Сейдалиев Жумалы (1913) – комузчу, аткаруучу, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
- Сейталиев Медетбек (1935) – жазуучу;
- Токтогулов Аман (1945– 1992) – акын, котормочу, сынчы;
- Токтогулов Эрменбек (1935) – Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
- Үмөт Түгөлбай уулу, Үмөт молдо (1883 – 1943) – алгачкы агартуучу, элдик табып, санжырачы;
- Эралиев Сүйүнбай (1921) – Кыргыз Республикасынын эл акыны, Кыргыз Республикасынын Баатыры.
- Үсөнбаев Алымкул (1896-1963)-төкмө акын. Кыргыз ССРинин эл артисти, Кыргыз ССРининжогорку кеңешинин депутаты.
- Балыкооз (Кумар уулу Бекмурат) (1793– 1873) – ырчы, манасчы;
- Шеркулов Шекербек (1902– 1980) – комузчу, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
- Эшмамбет Байсейит уулу (1867– 1926) – төкмө, ырчы, дастанчы;
- Эсенаман Жалгаш уулу (1833– 1913) – төкмө акын;
- Замирбек Үсөнбаев (1951)-төкмө акын. Кыргыз Республикасынын эл артисти,Токтогул атындагы сыйлыктын лауреаты.
- Асанкан Жуманалиев (1947-2008)-манасчы. КРсынын эмгек сиңирген артисти.
- Нуралиев Абдылда (1958)-төкмө акын. КРнын эмгек сиңирген артисти.
- Аалы Туткучев (1983) Төкмө акын, КРсынын эмгек сиңирген артисти.
- Шеркулов Намазбек –КРнын эмгек сиңирген артисти.
- Эстебесов Кубан Аязбекович – КРнын маданиятына эмгек сиңирген ишмер.
- Жетигенова Алина – КРнын эмгек сиңирген артисти.
- Иманалиева Айчүрөк – КРнын эмгек сиңирген артисти.
- Атабеков Мирбек – КРнын эмгек сиңирген артисти.
- Алыбаев Марат – обончу, композитор.
- Исаков Сабатар – обончу аткаруучу.
- Мамадалиев Камил – манасчы.
- Баялиев Замир – манасчы.
- Абдышев Казакбай – акын.
- Сүйүнтбеков Бектурсун – котормочу.
- Кутманалиев Амантай – төкмө акын.
- Медетов Жакып – жазуучу.
- Сейдрахманов Н. – манасчы.
- Алымбеков Надырбек – акын, коомдук ишмер.
- Шабданов Масалбек – акын.
- Тургунаалы Нурматов – обончу, аткаруучу.
- Турсуналиев Рыскулбек – акын.
- Сооронкулов Сыргак – санжырачы.
- Камчыбеков Назарбек – төкмө акын.
- Т.Г.Герцен – художник.
Советтер Союзунун баатырлары:
- Оторбаев Асанбек.
- Петришев Василий.
- Сухин Семён.
- Роденко Константин.
- Түлөбердиев Чолпонбай.