Талас облусунун маданият паспорту

Талас облусунун маданият паспорту

Сентябрь 6, 2023 - 12:11
Сентябрь 27, 2023 - 23:01
 97
Талас облусунун маданият паспорту

Талас облусундагы маданият мекемелери:

Райондук маданий  үйү 7
Айылдык маданият клуб 35
Райондук китепкана 4
Балдар китепкана 4
Айылдык китепкана 60
Музейлер 6
Балдар музыкалык мектеп (41 мугалим 459 окуучусу менен) 4
Капар Медетбеков атындагы Талас облустук музыкалык драма театры 1
Баардыгы 121 маданият мекеме
Тарыхый маданий эстеликтер бар 85

 

Бакай-Ата району боюнча:

Маданият мекемелери-  22

 

Райондук маданий  үйү

1
7 айылдык клубдары менен
Райондук китепкана 1
Балдар китепкана 1
Айылдык китепкана 10
Балдар музыкалык мектеби 1
Музейлер 1
Маданий кызматкерлер иштешет 44

 

18- тарыхый маданий эстеликтери бар

 

Тарыхый-маданий мурас обьектилери.

 

Бакай-Ата районунун аймагында 18 тарыхый- маданий мурас обьектилери бар

  • Урмарал дарыясынын эки жээктериндеги Кырк-Кыз , Кырк-Жигит байыркы каналдары,
  • Талас дарыясынын сол жээгиндеги “Желе-Дөбө” мүрзөлөрү,
  • Чийим -Таш капчыгайындагы аска таштардагы сүрөттөр,
  • Күмүштак дарыясынын оң жээгинде капчыгайга кире беришиндеги “Күмүштак” байыркы шаарчасы,
  • Күмүштак капчыгайындагы Арзыматтын гумбези,
  • Боо-Терек айылындагы чиркөө-приходдук мектебинин имараты,
  • Ак-Дөбө айылындагы мүрзөлөрдөгү гумбез-1, гумбез-2, гумбез-3,
  • Бакай-Ата айылынын түштүк-батыш тарабындагы “Чевилди” мүрзөлөрү,
  • Мурунку “Красная Заря” колхозундагы уч гүмбез,
  • Урмарал дарыясындагы аскалардагы сурөттөр,
  • Үч-Эмчек айылындагы “Большая группа выработки”,
  • Карагайлуу-Чон-Котур-Дөбө” суулар бөлүнгөн жерде “Горная выработка”обьектиси,
  • Бакай-Ата айылында райондук маданият үйүнүн аянтчасындагы айкел.
  • Кызыл-Сай айылындагы Бакай-Атанын айкели.
  • Өзгөрүш айылындагы Эгемберди датканын мүрзөсү.

 

Бул тарыхый -маданий мурастардын баардыгы  жер жерлердеги айыл аймактардын балансында турушат.

 Манас району боюнча:

 Маданият мекемелери – 23

 

Райондук маданий  үйү

1
5 айылдык клубдары менен
Райондук китепкана 1
Райондук балдар жана өспүрүмдөр китепкана (райондук маданият үйүндө жайгашкан) 1
Айылдык китепкана 13
Балдар музыкалык мектеби  (12 мугалим, 85 окуучусу)

 

1
Музейлер 1
Маданий кызматкерлер иштешет 54

 

8- тарыхый маданий эстеликтер бар.

 

Тарыхый-маданий мурас объекттери:

Манас районунун аймагында республикалык маанидеги тарыхый жана маданий эстеликтер -8:

— Кайынды чалдыбары (Чеш-Дөбө айылынын чыгышында);

— Нылды-I чалдыбары (Нылды капчыгайынын оозунан 2 км аралыкта);

— Нылды II чалдыбары (Нылды-Кайынды сууларын бөлгүчтүн аймагында);

— Покровка чалдыбары (Покровка айылынын батышында);

— Православ чиркөөнүн имараты (Покровка айылында);

— Мечит (Жайылган айылында);

— Кеңеш айылындагы Атлах шаар чалдыбары 751 жыл;

— Чоң Капка айылындагы Йянги –Тараз шаар калдыгы1269 жыл.

Кара-Буура району боюнча:

Маданият мекемелери – 35

 

 

Райондук маданий  үйү

1
3 айылдык маданий үйү
10 айылдык клубдары менен
Райондук китепкана 1
Райондук балдар китепкана 1
Айылдык китепкана 15
Балдар музыкалык мектеби  (6 мугалим, 66 окуучусу)

 

1
Музейлер 3
Маданий кызматкерлер иштешет 61

 

19- тарыхый маданий эстеликтер бар.

 

Тарыхый-маданий мурас объекттери:

Кара-Буура районунун аймагында республикалык маанидеги тарыхый жана маданий эстеликтер -19:

— “Баатырлар аллеясы”  Суусамыр  Талас-Тараз трассасынын боюнда ДЭУ-6 ишканасынын бет маңдайында (Кызыл-Адыр айылында)

— Коомдук жана мамлекеттик ишмер Т. Айтматовдун айкели (Кызыл-Адыр айылында);

— Коомдук жана мамлекеттик ишмер Т. Айтматовдун айкели (Шекер айылында);

— Советтер Союзунун Баатыры Ч. Түлөбердиевдин айкели (Чолпонбай айылында);

— Күркүрө-Суу чалдыбары (Аманбаев айылынын батыш тарабында);

— Чимгент чалдыбары (Чымгент айылында);

— Шекер I чалдыбары (Чымгент айылынын батышында);

— Шекер II (Ак-Мечит) чалдыбары (Чымгент айылынын батышында);

— Шекер III чалдыбары (Чымгент айылынын батышында);

— Шекер IV чалдыбары (Шекер айылынын түндүгүндө);

— Шекер V чалдыбары (Шекер айылынын түштүгүндө);

— Жоон-Дөбө чалдыбары (Жоон-Дөбө айылында);

— Православ чиркөөнүн имараты (Аманбаев айылында);

— Советтер Союзунун Баатыры Ч. Түлөбердиевдин жана Улуу Ата-Мекендик согушта курман болгон айылдаштарынын мемориал-музейи (Чолпонбай айылында);

— Кара-Сай айылынын түштүгүндө айылдын четинде Чоң Коргон Караханнилердин көрүстөнү, биздин заманга чейинки 5-кылымдарга  таандык.

— Бакайыр көрүстөнү (Бакайыр айылынын түштүк-батышында);

— Куру-Бакайыр көрүстөнү (Куру-Бакайыр капчыгайында);

— Кара-Буура көрүстөнү (Кызыл-Адыр айылынан 10 км түштүк-

чыгышта);

— Күркүрө-Суу аска бетиндеги сүрөттөр (Куганды жана

Майдантал сууларынын куймасында);

— Куру-Бакайыр аска бетиндеги сүрөттөр (Бакайыр айылынын

15 км түштүгүндөгү Куру-Бакайыр капчыгайында);

— Аска бетиндеги байыркы түрк жазуулары (Куру-Бакайыр

капчыгайында);

— Аска бетиндеги сөздү жазуулары (Куру-Бакайыр

капчыгайында);

 Талас району боюнча

 Маданият мекемелери – 38

 

Райондук маданий  үйү

1
13 айылдык клубдары менен
Райондук китепкана 1
Райондук балдар китепкана 1
Айылдык китепкана 22

Тарыхый-маданий мурас объекттери:

Талас районунун  аймагында республикалык маанидеги

тарыхый жана маданий эстеликтер -15:

— Каракол чалдыбары (Каракол жана Үч-Кошой сууларын

бөлгүчтүн аймагында);

— Каскан-Дөбө чалдыбары (Айыр-Там-Ой капчыгайында);

— Кулан-Корук чалдыбары (Ак-Дөбө чалдыбарынын

түндүгүндө);

— Талас чалдыбары (Талас шаарынын батыш тарабында);

— Үч-Кошой чалдыбары (Талды-Булак айылынын батышында);

— Түз-Ашуу чалдыбары (Туз-Ашуу суусунун Үч-Кошой

суусуна куйган жерден 1,5 км алыстыкта);

— «Манас Ордо» Кыргыз улуттук тарыхый-маданий комплекси

(Талас шаарынан 12 км түндүк-чыгышта, Таш-Арык айылында);

— Кең-Кол көрүстөнү (Кенкол дарыясынын сол жээгинде,

Манас күмбөзүнүн түндүк-чыгышында);

— Котур-Сай көрүстөнү (Иваново-Алексеевка айылынын

түндүгүндө);

— Кулан-Сай көрүстөнү (Кулан-Сай капчыгайынын түштүк

тарабында);

— Кызыл-Сай көрүстөнү(Талас шаарынын түштүгүндө);

— Таш-Дөбө көрүстөнү (Нылды суусунун жээгинде);

— Таш-Башат көрүстөнү (Манас күмбөзүнөн 7 км чыгышта);

— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Айыр-Там-Ой

капчыгайында);

— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Талас шаарында);

— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Кулан-Сай капчыгайында);

— Аска бетиндеги жазуулар (түрк) (Терек-Сай капчыгайында);

— Аска бетиндеги жазуулар (согду) (Кулан-Сай капчыгайында);

— Аска бетиндеги сүрөттөр (Кулан-Сай капчыгайында);

 Талас шаары боюнча

Маданият мекемелери – 3

Капар Медетбеков атындагы Талас облустук музыкалык 1
Музейлер 1

Тарыхый-маданий мурас объекттери:

Талас шаарынын аймагында республикалык маанидеги тарыхый  жана маданий эстеликтер — 25:

— Ак-Дөбө чалдыбары (Талас дарыясынын жээгинде жана Талас

шаарынын четинде);

— Православ чиркөөсүнүн имараты (Талас шаарында, Ленин

көчөсүндө);

-1930-жылдары басмачылар менен күрөштө курман болгон

Кызыл Армиялык боордоштордун мүрзөсү (Талас шаарында, Калинин көчөсүндө);

— 1941-1945-жылдардагы Улуу Ата-Мекендик согушта курман

болгондордун эстелиги. (Талас шаарындагы сейил багы);

— Чернобыль АЭСинде1986-жылдын 26-апрелинде болгон

апааттарын кесепеттерин жоюу иштерине катышкан Талас облусунун

жарандарына арналган эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);

— 1979-1989-жылдардагы Ооган жана Баткен согушунда

курман болгон жоокерлердин эстелиги. (Талас шаарынын сейил

багы);

— 2010-жылындагы 6-7-апрель Элдик Революцияда Таластык

курман болгон баатырлардын эстелиги. (Талас шаарынын сейил

багы);

— 2010-жылындагы 6-7-апрель Элдик Революцияда курман

болгон баатырларга арналган эстелик. (Талас шаарында, Бердике

баатыр көчөсүндө);

— Каим уулу Касымдын эстелиги. (Талас шаарынын сейил

багы);

  • Генерал майор Василий Петришевдин эстелиги. (Талас

шаарынын сейил багы);

  • Итеш баатырдын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Итим бийдин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Бердике баатырдын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Кыдыраалы датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Сатылган датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Чыныке бийдин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Кубатбек хандын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Нурак датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Сарымсак датканын эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Эр Солтонойдун эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Теодор Герцендин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Нуржанов Акматбектин эстелиги. (Талас шаарынын сейил багы);
  • Колпоч баатырдын эстелиги. (Талас шаарында, Ч.Айтматов көчөсүндө);
  • Бердике берендин эстелиги. (Талас шаарында, И.Сарыгулов көчөсүндө);
  • Чыңгыз Айтматовдун эстелиги. (Талас шаарында, А.Нуржанов аллеясында);

 

 

Талас облусунан чыккан белгилүү инсандар:

  1. Момунова Гүлсайра (1937) – Кыргыз Республикасынын эл акыны;
  1. Сапаралиев Алтынбек (1947) – ырчы, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
  1. Сатаев Чубак (1960– 1993) – обончу, аткаруучу;
  2. Герцен Теодор Теодорович (1935) – график, скульптор-монументалист Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү;
  3. Медетбеков Асылбек (1939) – акын, сынчы, философия илимдеринин кандидаты.
  1. Өмүрканов Анатай (1945 ) – Кыргыз Республикасынын эл акыны; Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты
  1. Суванбердиев Тургунбек (1921) – чарбалык ишмер, журналист, котормочу;
  1. Турсуналиев Эстебес (1931 – 2005) – төкмө акын, Кыргыз Республикасынын эл артисти, СССР  эл артисти;

      9 . Шер-Нияз Садык (1969 ) – Кыргыз  Республикасынын  Жогорку Кеңешинин депутаты. Кинорежиссёр, Эл аралык даражадагы сыйлыктардын лауреаты.

  1. Айтматов Чыңгыз Төрөкулович (1928– 2008) – Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу, Кыргыз Республикасынын  Баатыры;
  1. Жакыпбеков Ашым (193–1994) – жазуучу, котормочу, кинодраматург, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
  2. Жалгасынова Дарыйка (1941) – ырчы, Кыргыз Республикасынын эл артисти;

    13 .Жеңижок (Көкө уулу Өтө) (1860 – 1918) – төкмө акын;

  1. Медетбеков Капар (1931) – актер, СССР Эл артисти, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
  2. Отунчиев Элүүбай (1939) – Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу;
  3. Чойбеков Сооронбек, Сологой ырчы (1908– 1985) – төкмө акын, обончу, комузчу;
  4. Шүкүрбеков Райкан (1913– 1962) – акын, драматург.

    18.Асанбеков Сарман (1935) – Кыргыз  Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;

  1. Атай Огомбаев (1900 – 1949) – ырчы, комузчу, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
  1. Бектеналиев Мукталы Абдыбекович (1959) –
  1. Буларкиева Мариям (1937) – акын, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
  1. Казаков Түгөлбай (1951) – обончу, композитор, Кыргыз Республикасынын эл артисти,  Кыргыз Республикасынын Маданият, маалымат жана туризм министри;
  1. Каимов Касым (1926 – 1989) – жазуучу, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
  1. Козубекова Мейилкан (1932) – комузчу, аткаруучу, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
  1. Молдокулова Эсенбүбү (1941) – опера ырчысы, Кыргыз Республикасынын эл артисти;
  1. Момункулов Жумаалы (1937) — Кыргыз Республикасынын  маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
  1. Нурманбетова Эсенбү (1957) – опера ырчысы, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
  1. Сарногоев Байдылда (1932) – Кыргыз Республикасынын эл акыны;
  1. Сейдалиев Жумалы (1913) – комузчу, аткаруучу, Кыргыз  Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
  1. Сейталиев Медетбек (1935) – жазуучу;
  2. Токтогулов Аман (1945– 1992) – акын, котормочу, сынчы;
  1. Токтогулов Эрменбек (1935) – Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер;
  1. Үмөт Түгөлбай уулу, Үмөт молдо (1883 – 1943) – алгачкы агартуучу, элдик табып, санжырачы;
  1. Эралиев Сүйүнбай (1921) – Кыргыз Республикасынын эл акыны, Кыргыз Республикасынын Баатыры.
  1. Үсөнбаев Алымкул (1896-1963)-төкмө акын. Кыргыз ССРинин эл артисти, Кыргыз ССРининжогорку кеңешинин депутаты.
  2. Балыкооз (Кумар уулу Бекмурат) (1793– 1873) – ырчы, манасчы;
  1. Шеркулов Шекербек (1902– 1980) – комузчу, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти;
  1. Эшмамбет Байсейит уулу (1867– 1926) – төкмө, ырчы, дастанчы;
  1. Эсенаман Жалгаш уулу (1833– 1913) – төкмө акын;
  2. Замирбек Үсөнбаев (1951)-төкмө акын. Кыргыз Республикасынын эл артисти,Токтогул атындагы сыйлыктын лауреаты.
  1. Асанкан Жуманалиев (1947-2008)-манасчы. КРсынын эмгек сиңирген артисти.
  2. Нуралиев Абдылда (1958)-төкмө акын. КРнын эмгек сиңирген артисти.
  3. Аалы Туткучев (1983) Төкмө акын, КРсынын эмгек сиңирген артисти.
  4. Шеркулов Намазбек –КРнын эмгек сиңирген артисти.
  5. Эстебесов Кубан Аязбекович – КРнын маданиятына эмгек сиңирген ишмер.
  6. Жетигенова Алина – КРнын эмгек сиңирген артисти.
  7. Иманалиева Айчүрөк – КРнын эмгек сиңирген артисти.
  8. Атабеков Мирбек – КРнын эмгек сиңирген артисти.
  9. Алыбаев Марат – обончу, композитор.
  10. Исаков Сабатар – обончу аткаруучу.
  11. Мамадалиев Камил – манасчы.
  12. Баялиев Замир – манасчы.
  13. Абдышев Казакбай – акын.
  14. Сүйүнтбеков Бектурсун – котормочу.
  15. Кутманалиев Амантай – төкмө акын.
  16. Медетов Жакып – жазуучу.
  17. Сейдрахманов Н. – манасчы.
  18. Алымбеков Надырбек – акын, коомдук ишмер.
  19. Шабданов Масалбек – акын.
  20. Тургунаалы Нурматов – обончу, аткаруучу.
  21. Турсуналиев Рыскулбек – акын.
  22. Сооронкулов Сыргак – санжырачы.
  23. Камчыбеков Назарбек – төкмө акын.
  24. Т.Г.Герцен – художник.

Советтер Союзунун баатырлары:

  1. Оторбаев Асанбек.
  2. Петришев Василий.
  3. Сухин Семён.
  4. Роденко Константин.
  5. Түлөбердиев Чолпонбай.